تسهیلات کمی (QE)🔸ابزار سیاست پولی بانک مرکزی

غزل خوشرو

تاریخ آخرین بروزرسانی: 19 مارس 2024

تسهیلات کمی یکی از ابزارهای بانک مرکزی برای تنظیم و کنترل اقتصاد، است که در شرایط نرخ بهره نزدیک صفر درصد، به کار گرفته می‌شود. این ابزار سیاستی، به بانک مرکزی امکان می‌دهد تا با افزایش پول در جریان و کاهش نرخ بهره، اقتصاد را تحریک کند و رشد اقتصادی را تحریک کند. اما استفاده از تسهیلات کمی نیز دارای مخاطراتی است و می‌تواند عواقب غیرمنتظره‌ای برای اقتصاد داشته باشد. در این مقاله، به بررسی چگونگی اجرای تسهیلات کمی توسط بانک مرکزی و تجربه بانک ژاپن و بانک مرکزی اروپا در این زمینه پرداخته خواهد شد. همچنین، اثربخشی و ابعاد مختلف تسهیلات کمی نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. با مطالعه این مقاله، شما با مفهوم و کاربرد تسهیلات کمی آشنا خواهید شد و درک بهتری از اثرات آن بر اقتصاد خواهید داشت.

کارکرد تسهیلات کمی در ابزارهای بانک مرکزی

اقدامات تسهیلات کمی (معمولاً با عنوان "QE" شناخته می‌شود) یک ابزار سیاست پولی است که معمولاً توسط بانک‌های مرکزی برای تحریک اقتصاد داخلی خود در صورتی که روش‌های سنتی بیشتر به پایان رسیده باشند، استفاده می‌شود. بانک مرکزی اوراق بهادار - بیشتر سند‌های دولتی - را از بانک‌های عضو خود خریداری می‌کند و در واقع میزان پول در اقتصاد را افزایش می‌دهد. سیاست کاهش تعدادی بانک فدرال رزرو (FED) به عنوان بانک مرکزی ایالات متحده، رزرو فدرال مسئولیت ارائه یک نظام پولی و مالی ایمن، قابل تنظیم و پایدارتر به کشور را دارد. این مسئله اغلب به دو وظیفه دوگانه از تورم ثابت و بیکاری پایین خلاصه می‌شود. در تعقیب این اهداف، رزرو فدرال یک سری ابزارهای سیاست پولی دارد که اجازه می‌دهد به این بانک تأثیری بر دلار ایالات متحده و میزان پول در کشور داشته باشد. در حالی که افزایش و کاهش نرخ گذشته فدرال بانک بیشترین ابزاری است که شناخته می‌شود، بودجه بانک مرکزی به یکی از اهمیت و توجه بالا برای سرمایه‌گذاران تبدیل شده است. دارایی‌های کل بانک فدرال رزرو

تسهیلات کمی (QE)

به طور ساده، صفحه موازنه فدرال رزرو مانند هر صفحه موازنه دیگری است. در صورت فدرال رزرو، این صفحه موازنه جمع‌آوری دارایی‌ها و بدهی‌های متمایز را در تمام شعب بانک فدرال رزرو ثبت می‌کند. از این دارایی‌ها و بدهی‌ها به عنوان یکی از ابزارهای بانک‌ مرکزی پولی غیرمعمول یا تکمیلی استفاده می‌شود، به ویژه زمانی که نرخ بهره‌بری هم‌اکنون پایین است و تلاش‌های سیاست پولی بیشتری با پتانسیل محدودی همراه است. در سال ۲۰۰۸، هنگامی که اقتصاد ایالات متحده وارد رکودی در میان بحران مالی بزرگ شد، بانک مرکزی فدرال اقدام به یک سری کاهش نرخ بهائی کرد. این کاهش‌ها به عنوان یک ابزار توسعه‌ای معمول، برای تحریک مصرف و ارتقای اقتصاد برنامه‌ریزی شده بودند. با این حال، حتی با نرخ بهائی نزدیک به صفر، بهبود اقتصادی به دست نیامد. سپس، در نوامبر 2008، رزرو فدرال اعلام کرد که جولاندگی کمی خود یعنی QE1 را آغاز می‌کند. این اعلام باعث شیب بزرگ عملیات بازار استاندارد رزرو فدرال شد، زیرا آن‌ها شروع به خرید مقدار قابل توجهی از اوراق خزانه، سپرده‌ها و اوراق بدهی کردند، همچنین اوراق تأمین و سپرده مبتنی بر وام با کیفیت بالا. این خریدها به طور موثر تامین پول در اقتصاد آمریکا را افزایش داد و دسترسی به سرمایه را کم هزینه کرد. برنامه خرید از دسامبر 2008 تا مارس 2010 طول کشید و همراه با کاهش دیگری در نرخ صندوق‌های فدرال بود که منجر به تغییراتی شد در محدوده جدید 0 تا 0.25 درصد بهره شد. تغییر در صفحه موجودی فدرال رزرو ناشی از تسهیلات کم سابقه

موجودی فدرال رزرو ناشی از تسهیلات کمی

همانطور که نرخ صندوق فدرال به سطح صفر نزدیک شده است و در همان زمان علاقه‌ای به استفاده از نرخ منفی نداشتند، بانک مرکزی در واقع تمام ابزارهای خود در خصوص سیاست پولی تقویتی را به‌کار گرفته بود. بنابراین، برای تقویت رشد اقتصادی و کاهش تورم در اقتصاد آمریکا، آسیب‌شناسی کمی مرکزی به عنوان بخشی اساسی از ابزارهای بانک مرکزی استفاده شده است. برای کمک به ایجاد رشد و اقتصادی پایدارتر، فدرال رزرو آمریکا (Fed) در گام های بعدی از تسهیلات کمی استفاده کرد. این برنامه ها شامل QE2 از نوامبر 2010 تا ژوئن 2011 و QE3 از سپتامبر 2012 تا دسامبر 2013 بودند. برنامه های خرید تلاش کردند تا دارایی های مشابه را هدف قرار دهند و به دلیل افزایش پذیرش رشد و همچنین باعث تقویت بازارهای سرمایه شدند - به عنوان یک اثر جانبی - در آمریکا تا زمانی که بانک مرکزی در نهایت با افزایش نرخ به عنوان تصمیم اولین بار در دسامبر 2015 مسیر خود را دگرگون کرد. از سال ۲۰۱۸ شروع به کاهش موجودی خود کرده، ما شاهد بحث در مورد یک فرآیند کاهش کمیتی (کاهش موجودی) پایدار در سال ۲۰۱۹ بودیم. بسیاری از مقامات بانک مرکزی فدرال آمریکا حمایت از کاهش آهسته موجودی بانک و پیشنهاد برای تطبیق بیشتر به عنوان اقتصاد آمریکا بیش از دهه ای از رشد اقتصادی برخوردار است. با این حال، رشد ناپایدار و ریسک های خارجی مانند جنگ تجاری مسئله این حمایت استثنایی را پیچیده کرده است.

سیاست تسهیلات کمی بانک ژاپن (BOJ)

بانک مرکزی ژاپن یکی از نهادهای مالی است که استفاده از تسهیلات کمی را به کار برده است، اما با درجات مختلفی از موفقیت. یکی از اولین موارد در اکتبر 1997 تا اکتبر 1998 بود که بانک ژاپن مقدار چشمگیری یک Yen را خریداری کرد تا به بانک‌ها در طی یک دوره رشد کم، نرخ سود کم و مشکلات ناشی از وام‌های بانک‌های بد کمک کند. با این حال، رشد خاموش ماند. در راستای تأثیر ناچیز، بانک ژاپن بین مارس 2001 و دسامبر 2004 خرید دارایی‌ها را افزایش داد. این دوره خریدها به پیوستن به بلوغ بحران اقتصادی بزرگ، رشد ژاپن را دوباره نابود کرد. از آن زمان به بعد، بانک ژاپن تعداد زیادی مرحله از برنامه‌های تسهیل پولی (QE) و آسان‌سازی پولی کیفی (QQE) را انجام داده است که بیشتر بی‌اثر بوده است، در حالی که این کشور با رشد اقتصادی پایینی مواجه است، از آنجا که نرخ سود منفی است.

تسهیلات کمی بانک ژاپن

امروز، بانک یابان به سایر اشکال خرید دارایی با درجات مختلف کیفیت روی آورده است. به علاوه خریدهای قبلی اسکناس تجاری، بانک تا حد زیادی نسبت به بازار صندوق تعاملی تبادله و سهام سرمایه گذاری املاک یا گزینه های املاک ژاپن شرکت ها سهامدار می باشد.

ابزارهای بانک مرکزی

بانک مرکزی ژاپن (BOJ) در سال 2010 خرید ایندکسهای تبادله‌ناشدنی (ETF) را آغاز کرد و به طور تقریبی تا سومین سهم‌دار بزرگ بازار ETF ژاپن به حساب می‌آید. علاوه بر این، این خریدهای گسترده باعث شده است که بانک مرکزی بیش از 40% از تمام شرکت‌های عمومی ژاپن را به عنوان سهامدار اکثریتی در اختیار داشته باشد. از اینرو، کیفیت و اعتبار این سهام‌های بانک مرکزی به طور اساسی ضعیف‌تر از دارایی‌های صادرشده توسط دولت مانند اوراق قرضه دولت ژاپن (JGBs) است و با سهامداری بانک مرکزی ایالات متحده تفاوت‌های قابل توجهی دارد.

سیاست تسهیلات کمی بانک انگلستان (بی‌او‌ای)

مانند بانک های مرکزی مذکور، بانک انگلستان نیز از طریق سیاست تسهیل پولی خود، مقادیر قابل توجهی از بندهای دولتی محلی (GILTs) و بندهای شرکتی جمع آوری کرده است. این سیاست به منظور تقویت اقتصاد انگلستان در اوج رکود جهانی اجرا شد که در نهایت به خطر افزوده شده از ریسک های سیاسی ناشی از اعلام رأی در رفراندوم اسکاتلند، انتخابات عمومی و در نهایت خروج از اتحادیه اروپا منجر خواهد شد. در عین حال، بانک نرخ قرض دادن بین بانکی خود را به آهستگی افزایش داده است.

تسهیلات کمی بین بانکی

برخلاف همتایان آمریکا و ژاپن، مجموع دارایی های بانک مرکزی انگلستان به طور قابل توجهی کمتر است. در مقایسه با تولید ناخالص داخلی کشور، موجودی بانک انگلستان در اوایل سال 2019 تنها 5.7 درصد است، که در مقابل موجودی ژاپن که بیش از 100 درصد تولید ناخالص داخلی است، به نسبت کمتر است. نگهداری های نسبتاً کوچک ممکن است اجازه دهد تا بانک در آینده با کاهش بازده کمی بهره وری، بیشتر عمل کند.

کاهش بازده کمی

در حال حاضر، کارآیی استراتژی تسهیلات کمی بانک انگلستان به نظر می‌رسد بالاتر از بانک ژاپن است و با سیاست پولی بانک فدرال امریکا هماهنگ است. همانطور که ابهامات بریکسیت ادامه دارد، بانک ممکن است تصمیم بگیرد تا شبکه ایمنی خود را حفظ یا شاید حتی تدابیر سیاست پولی خود را بیشتر کند. با این حال، بانک به میزان کمتری نسبت به تسهیلات کمی تعهد دارد نسبت به همسایه خود، بانک مرکزی اروپا.

سیاست تسهیلات کمی بانک مرکزی اروپا (ECB)

بانک مرکزی اروپا (ECB) یکی از بانک‌های مرکزی اصلی است که از کمیتیو ایزینگ به عنوان یک ابزار گسترشی استفاده کرده است، اگرچه به مراتب بعد از فدرال رزرو ایالات متحده وارد این عملیات شد. در دوره‌ای که تازه‌ترین دوره گسترشی آن بود، بانک مرکزی اروپا در حدود 3 تریلیون دلار برای خرید اوراق دولتی و بدهی شرکت‌ها، همچنین اوراق مشتقه و اوراق پوشش دار، هزینه کرد. خریدها از مارس 2015 تا دسامبر 2018 به منظور جلوگیری از افت تورم منفی در بلوک اروپا انجام شد که هنوز در حالی که از دو چالش بحران جهانی و سپس بحران بدهی منطقه یورو بهبود می یافت، به آن روشن نبود. همانطور که به گزارش رویترز، خریدها با سرعت 1.3 میلیون یورو در دقیقه انجام می شد که معادل 7600 یورو برای هر نفر در بلوک است.

تسهیلات کمی بانک مرکزی اروپا

مشابه ژاپن، دوره‌های تسهیل مالی بانک مرکزی اروپا (ECB) اثر چندان موثری نداشتند. در اوایل سال ۲۰۱۹، بانک اعلام کرد که بعد از چند ماه از پایان برنامه‌ی QE نامحدود و در حالی که نرخ سود ۰ درصد است، راه دیگری برای تسهیل مالی را اعلام می‌کند و از عملیات وام‌دهی طولانی مدت هدفمند (TLTROs) استفاده می‌کند. TLTROs من برای بانک‌ها در منطقه یورو به منظور افزایش سیالیت بانکی بیشتر و کاهش عائدی بدهی دولتی، حجمی از سرمایه با نرخ سود پایین را فراهم می‌کند. این وام‌ها معیتی برای یک تا چهار سال دارند.

سیاست تسهیلات کمی ECB

تاجارت هدف از TLTROs (عملیات تامین تراز تطبیقی زمان دار) استحکام ترازنامه بانک های خصوصی و نسبت نقدینگی آنها است. نسبت نقدینگی قویتر، بانک را قادر به اعطای وام های بیشتری می کند که در نتیجه باعث کاهش نرخ بهره می شود و باید انتظار داشت که به تورم کمک کند. با این حال، سالها پایداری پول در حال کاهش است و دارای پیامدهای منفی است.

تأثیرات منفی قراردادهای برنامه تحریک پایدار (QE): استفاده از ترازنامه و کاهش بازدهی

با وجود اینکه برنامه تسهیل کمک های مالی (QE) برای بانک مرکزی آمریکا (فدرال رزرو) و ایالات متحده مؤثر بود، اما این ابزار سیاستی برای بانک های مرکزی ژاپن و اروپا کمتر مؤثر بوده و حتی برخی از عواقب منفی را نیز به همراه داشته است. برای اقتصاد ژاپن، سال ها سیاست های انبساطی منجر به کاهش قیمت و ناپایداری اقتصادی شده و دارایی بانک مرکزی ژاپن ارزش بیشتری نسبت به تولید ناخالص داخلی کشور دارد. علاوه بر این، سهم بزرگ آن از مالکیت صندوق تبادله ناشناخته و بازار بدهی دولتی ممکن است در صورت رکود اقتصادی با خطر بالاتری مواجه شود. با وجود چندین دوره از تحریک و نرخ بهره منفی، رشد اقتصادی موفق به رشد نشده است و بانک مرکزی ژاپن در حوزه سیاست پولی نامعلوم شناور. به همان اندازه، بانک مرکزی اروپا (ECB) نیز می بیند که شکل خود از تسهیل کمی کمترین تأثیر را بر اقتصاد اروپا دارد زیرا تورم و رشد در این منطقه کم هستند.

تاثیر تسهیلات کمی بر ارزها

اصولاً، استفاده از تسهیل کمی باعث افزایش عرضه یک ارز می‌شود. طبق اصول فرماندهی عرضه و تقاضا، این تغییر باید منجر به کاهش قیمت این ارز شود. اما، زیرا ارزها به صورت جفتی معامله می‌شوند، ضعف ناشی از یک ارز نسبت به نظیر خود است. با توجه به اقدامات پولی فعلی که به سمت عرضه فراوان و با بیان های بیشتری در خصوص رفتارهای ملایم دارد، تنها چندین ارز قوی وجود دارد. با این حال، قوت اخیراً از طریق یک رویکرد تقریباً بهترین‌های دیگر انجام شده است، در این رویکرد یک نقل و انتقال ملایم از یک بانک مرکزی به طور کوتاه دنبال می شود که موجب می شود که بانک مرکزی دیگر نیز به شکل ملایمی عمل کند. چنین سیاست های رقابتی ناخوشایند ممکن است به شکلی قوی تر تبدیل شوند و منجر به آنچه به جنگ ارز معروف است گردند.

تاثیر تسهیلات کمی بر ارزها

به همین دلیل، عرضه جهانی پول بطور وحشتناکی افزایش یافته است در حالی که ارزش نسبی ارزها در حال تغییر است. در شرایط کنونی سیاست پولی، تفاوت های در رویکرد به طور قابل توجهی به عنوان مقایسه ای در خویشتن پسندی به تبلیغ درآمده است. از جمله بانک های مرکزی عمده، تعداد اندکی از سمت محافظه کار قرار دارند و تعداد کمتری هم نقشه ای برای افزایش نرخ بهره مرکزی خود دارند. به جای آن، مقامات به اقداماتی در زمینه تزریق سرمایه روی آورده اند زیرا به نظر می رسد که تسهیلات کمی به عنوان یک ابزار سیاست پولی در حال جذب محبوبیت است - اگرچه ببینیم که آیا به عنوان یک ابزار دائمی باقی می ماند یا خیر.